İlçe Adının Hikayesi
Osmanlı döneminde 1820 yılında yöredeki göçebe aşiretlerin yerleşmesiyle köy meydanında bulunan kara dibek taşından dolayı "Karacurun" adıyla kurulan köy, sonraki yıllarda başka aşiretlerin de gelmesiyle gelişmiş ve 1927 yılında 877 Sayılı Kanunla Şanlıurfaya bağlanarak "HİLVAN" adını almış ve İlçe merkezi olmuştur. İlçede belediyesi olan tek yerleşim yeri Merkez İlçedir. Arapça asıllı kelime olan Hilvanın sözlük anlamı "Bağış, Tatlı, Hediye" olup, Meyveleriyle ünlü belde anlamına da gelmektedir.
Bazı köylerimizde eskiden yapılmış höyüklere rastlanılmaktadır. Bu höyüklerin arasında ova şeklinde olması nedeniyle çevre emniyetinin sağlanması amacıyla gözetleme yeri olarak yapıldığı sanılmaktadır. Ancak bu konuda herhangi bir arkeolojik çalışma yapılmadığından yapılış şekilleri hakkında elde bilimsel bir bilgi yoktur.
İklimi - Bitki Örtüsü
Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde, Şanlıurfa İline bağlı bir ilçe olan Hilvan, kuzeyinde Adıyaman ile Siverek, doğusunda yine Siverek, güneyinde Merkez ilçe, güneybatısında Bozova, batısında da Adıyaman ili ile çevrilidir. Şanlıurfa Platosunun kuzeydoğu kesiminde yer alan ilçe toprakları güneydoğudan batıya doğru gittikçe azalan dalgalı bir arazi yapısına sahiptir. İlçe topraklarını kuzeydeki doğal sınırı oluşturan Fırat Nehri ile Karacadağ'ın batı yamaçlarından kaynaklanan Çam Çayı ve küçük dereler sulamaktadır. Hilvan Ovasının bir bölümü Atatürk Baraj Gölü'nün suları altında kalmıştır. Şanlıurfa'ya 55 km. uzaklıktaki ilçenin yüzölçümü 1.278 km2 olup, 2007 Yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi sonuçlarına göre; toplam nüfusu 40.181'dir. İlçenin bitki örtüsü Step görünümündedir. Akarsu boylarında söğüt, kavak gibi ağaç toplulukları görülmektedir. Karasal İklimin hüküm sürdüğü ilçede, yazları kurak ve çok sıcak, kışları yağışlı ve kısmen ılıman geçer.
Genel Coğrafya ve Yeryüzü Şekilleri
Hilvan, Şanlıurfa ilinin en çok yağış alan ilçesidir. İlçede metrekareye düşen yıllık ortalama yağış miktarı 771.8 kg ´dır. İlçede, yazları sıcak ve kurak kışları ise soğuk ve yağışlı bir iklim yaşanmaktadır. Yıllık ısı ortalaması 18.2 derecedir. Hilvan, Şanlıurfa´nın 54 Km Kuzeyinde tipik bir Anadolu Kasabasıdır. İlçenin; güneyinde Şanlıurfa, güneybatısında Bozova, doğusunda ve kuzeyinde Siverek, batısında Fırat Göl Havzası bulunur. İlçe arazisinin yükseltisi güneydoğudan batıya doğru azalır. Bu sebeple hafif dalgalı bir plato görünümündedir. Hilvan ´ın deniz seviyesinden yüksekliği 600 m dir.
Ulaşım
Diyarbakır-Şanlıurfa duble karayolu üzerinde olan Hilvan, Şanlıurfa'ya 56, GAP Uluslararası Hava Limanı'na 17, Siverek'e 38, Diyarbakır'a 130, Viranşehir'e 140, Harran'a 94, Adıyaman'a 120, Atatürk Barajı gölüne 7 kilometre mesafe uzaklıktadır.
Hilvan 17 km.lik mesafe ile GAP Uluslararası Hava Limanı'na en yakın ilçe merkezidir.
Hilvan'ın güneyinde Şanlıurfa, Kuzey ve Kuzey doğusunda Siverek, Kuzey ve Batısında Atatürk Baraj Gölü, Güney batısında Bozova ilçesi bulunmaktadır.
Hilvan Seyahat Kooperatifine bağlı minibüsler, Şanlıurfa İl Merkezine her (20) dakikada bir hareket etmekte ve aynı şekilde Şanlıurfa Şehirlerarası Otobüs Terminalinden de her (20) dakikada bir Hilvan'a hareket etmekte olup, vatandaşlarımız İl Merkezi ve diğer illere rahatlıkla gidip gelebilmektedirler.
Hilvan Kültürel Değerlerimiz
Neval-i Çori
Hilvan ilçesinde Kantara Köyünde dinsel bir merkezdir. 1983 yılında Müze müdürlüğü başkanlığında, Heidelberg Üniversitesinden Prof. H. Hauptmann danışmanlığında kazı çalışmaları 1991 yılında sona ermiştir. Kazıda ilk Tunç, kalkolitik ve Akeramik Neolitik Çağ tabakaları tespit edilmiştir. Yerleşme yeri, kireç bir tepenin alında uzunluğu 100 metre, genişliği 50 metre olankurumuş iki dere tarafından sınırlanan bir terasın üzerinde bulunur.
Özveren Köyü
Özveren mahallesinde tarihi kale kalıntıları ve burç kalıntıları bulunmaktadır. Ait olduğu dönemle ilgili arkeolojik araştırmalar bulunmamaktadır.
İnik Mağaraları
İlçemize bağlı Kırbaşı Mahallesi yakınlarında bulunur.
EKONOMİK VE SANAYİ DURUM
İlçe ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Yetiştirilen tarımsal ürünlerin başında, arpa, buğday, burçak, darı, fiğ, kenevir, mercimek, mısır, nohut, biber, bostan, soğan, sarımsak gelmektedir. Ayrıca çeltik, bakliyat sanayi bitkileri, Antep fıstığı, zeytin, karpuz, kavun, üzüm, narinciye ve sebze yetiştirilmektedir.
Güneydoğu Anadolu Projesi kapsamında olan Şanlıurfa ve ilçelerinde tarım üretimi sürekli artış göstermiştir. Hilvan'da sulama suyu sağlandıktan sonra pamuk üretimi önemli derecede artmıştır.
Hayvancılık ilçe halkının bir diğer geçim kaynağı olup, dağlık ve engebeli kesimde sığır, koyun ve keçi yetiştirilir. Yağ, peynir, yün, deri, süt ve et üretilmektedir. İlçede sanayi kuruluşu olarak yem fabrikası ve mercimek paketleme fabrikası bulunmaktadır.
Hilvan Arazi Varlığı
Sulanabilen Tarım Alanı : 270.000 da
Kuru Tarım Alanı : 689.490 da
Toplam Tarım Alanı : 959.490 da
ÇKS Çiftçi Sayısı : 3.600
Hilvan Hayvan Varlığı
Büyükbaş Hayvan Sayısı = 10.000 Adet
Küçükbaş Hayvan Sayısı = 70.000 Adet
Kanatlı Hayvan Sayısı = 35.000 Adet
Arı Kovanı Varlıgı
Bal Arısı Kovan Sayısı = 2.985 Adet
GELENEKLERİMİZ GÖRENEKLERİMİZ
Şanlıurfa çok zengin bir kültür birikimine sahiptir. Özellikle tarih, medeniyet, mimari, müzik, adet ve gelenekler bakımından eşi bulunmaz bir hazinedir. Tarihsel birikimi ile birçok medeniyete beşiklik eden bir İlin ilçesi olan Hilvan'ın da kültürü de bir o kadar geniştir. Günlük hayattaki gelenekler, çoğu kez mevsimlere göre şehir merkezi ile kırsal kesimdeki hayat arasında farklılıklar gözlenir.Acıları sevinçleri, üzüntüleri varlığı ve yokluğu yardımlaşmayı bilen bir kültür profili yaşanmaktadır. Bu yaşanmışlıklar aşağıda sıralanmıştır.
1-Sünnet Düğünü (Kirvelik)
2-Evlenme (Kız İsteme)
3-Nişan
4-Düğün
5-Taziye
HALK OYUNLARIMIZ
Hilvan halk oyunları, genellikle davul zurna eşliğinde oynanan halaylardan meydana gelir. Bunun yanında yine davul zurna eşliğinde oynanan kol oyunları, karşılıklı ve gruplar halinde oynanan oyunlar ile saz ve darbuka eşliğinde oynanan oyunlar da vardır. Hilvan'da oynanan halk oyunları, halkın folklorik özelliklerini en iyi şekilde ortaya koyar. Halkın dertlerini, sevinçlerini, sevgilerini, heyecanlarını neşesini, yasını, aşkını, çaresizliğini, Allaha yalvarışını, kıskançlığını, mertliğini halk oyunları ile anlatırlar. Söz ile ifade edemediklerini halk oyunlarıyla anlatmışlardır. Halk oyunları, artık insanımızın dili olmuştur.Ezgileri makamları birbirine benzerlikler gösterse de ağırdan hareketliye doğru değişen figürlerle birlikte sürükleyici bir anlatımla oyunlarını sergilerler. Başlı başına zenginlik gösteren oyunların her birinin ismi ve hikâyeleri vardır. Hilvan'da "Düzo, Kımıl, Temirağa, GüloAhmed Ağa, Karaçi, Keriboz, Dinge, Keçik, Delocan, Rışko, Teşiğ, Şujın, Mim, Siahmed, Çecankızı, Serejeri, Leyloleylo, Evravi, Kejizer, Bimal, Düzenane, Düzeayşe, Hasandağı, Greni, Tik, Dem, Seyran" folklorik oyunlar oynanmaktadır.
Kımıl Oyunu
Kımıl oyunu insanımızın tarlalarda diğer adı Süne olan hayvanla mücadelelerini anlatır. Kımıl geldiği sene Hilvan ve köyleri için kötü bir hasat yılı yaşanır. Yıl boyunca sürüp ektiği ekinleri, elleri ile temizlediği, varını yoğunu verdiği ve tek umudu olan buğdayın kımıl tarafından yok edilmesi çiftçiyi de perişan eder. İlaçla mücadelenin pek mümkün olmadığı o dönemde süne kalburlarla toplanmış, çuvallara doldurulurmuş. Mücadele yeterli olmamıştır. Bu mücadele köylülerimizi derinden etkilemiş ve bu haşaratla mücadeleyi sembolize eden bu oyun ortaya çıkmıştır. Oyun, tarlalarda bu haşarata karşı verilen mücadeleyi hatırlatır şekilde oynanır. Hem oynayanı hem de seyredeni ağlatacak derecede etkileyici bir oyundur.
İLÇEMİZDE BAĞ BOZUMU
İlçemizde Bağbozumu, üzüm son olgunlaşma dönemine girdiği zaman yapılır. Bağbozumu için ilçemizin kendine özgü gelenek ve görenekleri vardır. Toplanan üzüm salkımları, bağ bıçağı ve bağ makaslarıyla kesildikten sonra sepet ve küfelere doldurulur. Toplanan üzümler basıldıktan sonra şire haline getirilir ve daha sonra bu şirebüyük kazanlarda kaynatılır. Kaynatılan şire ile çekçek (pestil) veya pekmez yapılır ve soğuk kış günlerinde tüketilir.
EL SANATLARI
El sanatları deyince ilçemizde ilk akla gelen halı ve kilimciliktir. Eskiden evlerin avlularında ya da sokak aralarında kadınlar tarafından yapılan kilimler, son zamanlarda Halk Eğitim Müdürlüğü bünyesinde genç kızlarımız tarafından atölyelerde yapılmaktadır. Bu sayede bu değer korunmaktadır. Ayrıca kızlarımız aile ekonomisine bu sayede katkıda bulunmaktadır.
HİLVANDA GELENEKSEL GİYİM
Hilvan'da geleneksel erkek giyimi; şalvar, fistan, aba, sığme, puşi (desmal), egaldan oluşur. Eskiden fistan daha çok ilçenin doğusundaki köylerde, şalvar ise ilçe merkezi ve batıdaki köylerde giyilirdi. Beyaz kumaştan ve boydan bir giysidir. Altında aynı kumaştan pijama türünde bir alt vardır. Aba, yün dokumadan el tezgahlarında yapılır. El dokuması olan sığme yelek biçimindedir. Başa sarılan puşi, çok ince ipek, yün veya pamuktan dokunmuştur. Puşi ile birlikte kullanılan egal, halka şeklinde olup keçi kılından yapılır.
YÖRESEL YEMEKLER:
Yöre yemeklerinin lezzetleri yanında besin değerleri de çok yüksektir. Yemek yapma becerisinin yanında yaptıkları yemekleri misafirleriyle paylaşmak geleneği bütün Anadolu insanına mahsus bir özelliktir. Ancak Urfalıların misafir sevme özelliği, bu ilçede de hiç bir öğün misafirsiz yemeğe oturmayan Hz. İbrahim (A.S.)'dan geldiği söylenmektedir. Hilvan'ın kendine has; çorba-dev (ayran çorbası), akbandır katmeri, mehlute yemekleridir. Bunların dışında lahmacun, çiğköfte, yumurtalı köfte, , mercimekli köfte, kazan kebabı, patlıcanlı kebap, tirit, söğürme, tavadır.
